Spis treści
Prawo spadkowe, kto dziedziczy?
Śmierć kogoś bliskiego jest tematem trudnym i bolesnym. Jednakże każdy z nas kiedyś będzie musiał zmierzyć się nie tylko ze stratą kogoś bliskiego, ale również z uregulowaniem spraw majątkowych spadkodawcy.
W naszym systemie prawnym wyróżniamy dwa rodzaje dziedziczenia: ustawowe i testamentowe.
Kiedy dochodzi do dziedziczenia ustawowego?
Do dziedziczenia na podstawie ustawy dochodzi gdy spadkodawca pozostawił majątek, lecz nie pozostawił testamentu.
Zdarzają się również sytuacje, w których dochodzi do dziedziczenia na podstawie ustawy, pomimo iż spadkodawca pozostawił testament, do takich sytuacji może dojść np. jeśli testament będzie nieważny bądź osoby powołane do spadku na podstawie testamentu odrzucą go lub nie będą mogli dziedziczyć.
Jaka jest kolejność dziedziczenia na podstawie ustawy?
Kodeks Cywilny w sposób precyzyjny określa kolejność dziedziczenia w przypadku gdy zmarły nie pozostawił testamentu:
Do grupy I zaliczamy: małżonka i dzieci spadkodawcy.
Co do zasady dziedziczą oni w równych częściach z zastrzeżeniem, iż udział małżonka nie może być mniejszy niż ¼ części spadku. W sytuacji zaś gdy dziecko nie dożyło otwarcia spadku, w jego miejsce wchodzą jego dalsi zstępni (dzieci, wnuki). Wspomnieć również należy, że dzieci adoptowane i przysposobione dziedziczą na równie z dziećmi biologicznymi.
Do grupy II zaliczamy: małżonka i rodziców spadkodawcy.
W sytuacji, w której zmarły nie miał dzieci do spadku powołani będą jego małżonek i rodzice. Wówczas udział przysługujący małżonkowi wynosi 1/2 spadku zaś każdemu z rodziców przysługuje 1/4 część spadku. Jeśli zaś spadkodawca nie miał małżonka, spadek przysługuje rodzicom po połowie.
Do grupy III zaliczamy: małżonka i rodzeństwo spadkodawcy.
Jeśli do dziedziczenia powołani byliby rodzice spadkodawcy, lecz któryś z nich nie dożył otwarcia spadku, udział przysługujący temu rodzicowi przysługiwać będzie rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Zaś jeżeli któreś z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, udział przysługiwać będzie jego zstępnym (dzieciom, wnukom).
Do grupy IV zaliczamy: dziadków spadkodawcy.
W braku dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa spadkodawcy oraz ich zstępnych do dziedziczenia powołani będą dziadkowie spadkodawcy, którzy dziedziczyć będą w częściach równych. Jeśli zaś któreś z dziadków nie dożyje otwarcia spadku, jego udział przysługiwać będzie jego zstępnym.
Do grupy V zaliczamy: pasierbów spadkobiercy.
W sytuacji braku spadkobierców zaliczanych do grup I-IV do spadku powołane będą dzieci małżonka spadkodawcy (jeśli żadne z ich rodziców nie dożyło otwarcia spadku).
Do grupy VI zaliczamy: gminę i skarb państwa.
Jeśli brak jest spadkobierców ustawowych zaliczanych do grup I – V spadek przypadnie na rzecz gminy, w której spadkodawca miał ostatnie miejsce zamieszkania. Jeśli nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania, bądź było poza granicami kraju, spadek przypadnie na rzecz skarbu państwa.
Co jeśli spadkodawca był w trakcie rozwodu lub separacji?
W przypadku śmierci małżonka, który złożył już pozew o rozwód, bądź separację z winy drugiego małżonka istnieje możliwość wyłączenia małżonka „winnego” od dziedziczenia. Jednakże nastąpi to tylko wtedy gdy Sąd uzna żądanie „uznania za winnego” za uzasadnione.
Z takim żądaniem wystąpić może każdy ze spadkobierców powołanych do spadku wraz z małżonkiem, w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o otwarciu spadku, lecz nie dłuższym niż rok od jego otwarcia.
Czy małżonek będący w separacji wchodzi do kręgu spadkobierców ustawowych?
W przypadku prawomocnego wyroku Sądu o separacji małżeństwa – małżonek spadkodawcy pozostający w separacji – pozostaje wyłączony z dziedziczenia ustawowego.
Czym jest odrzucenie spadku lub zrzeczenie się dziedziczenia?
Zrzeczenie się spadku jest umową zawartą za życia spadkodawcy, zaś odrzucić spadek można dopiero po śmierci spadkodawcy.
W przypadku zrzeczenia się dziedziczenia dzieci i wnuki osoby zrzekającej się zostają wyłączone ze spadkobrania, chyba że w umowie postanowiono inaczej.
Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku nie pozbawi zstępnych odrzucającego prawa do spadku.
Termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania.
Dziedziczenie na podstawie testamentu.
Ostatnia wola spadkodawcy ma pierwszeństwo nad ustawą. Spadkodawca może w testamencie ustalić dowolną kolejność dziedziczenia bądź też wskazać dowolnie wybraną osobę lub organizację, która dziedziczyć będzie jego majątek.
Jednakże, aby testament był ważny, musi spełniać określone wymogi. Kodeks Cywilny przewiduje kilka form testamentów zwykłych tj. odręczny, notarialny czy alograficzny, a także kilka form testamentów szczególnych tj. ustny, podróżny czy wojskowy.
Najczęściej spotykane są testamenty odręczne i notarialne.
W przypadku testamentu odręcznego musi on zostać w całości sporządzony pismem ręcznym, zostać podpisanym oraz opatrzonym datą.
W przypadku testamentu notarialnego – notariusz zadba o spełnienie wszystkich wymogów formalnych testamentu oraz pouczy nas o skutkach rozporządzeń w nim zawartych.
Czym jest wydziedziczenie?
Wydziedziczenie to prawo spadkodawcy do pozbawienia spadkobiercy ustawowego (małżonka, zstępnych i rodziców) prawa do zachowku (przeczytaj, czym jest zachowek). Wydziedziczyć można wyłącznie w testamencie, zaś przyczyny wydziedziczenia zostały ściśle określone w przepisach Kodeksu Cywilnego. Do przyczyn takich należą:
– uporczywe postępowanie uprawnionego w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy
-dopuszczenie się przez uprawnionego względem spadkodawcy bądź osoby mu najbliższej umyślnego przestępstwa przeciwko zdrowiu, życiu lub wolności bądź rażącej obrazy czci,
– uporczywe niedopełnianie przez uprawnionego obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy,
Przyczyna wydziedziczenia powinna być wskazana wprost w treści testamentu. Należy również pamiętać, że wydziedziczenie nie pozbawia zstępnych wydziedziczonego prawa do zachowku. Zaś jeśli spadkodawca przebaczył uprawnionemu, nie może go wydziedziczyć.
Czy można podważyć wydziedziczenie?
Tak. Jeśli spadkobierca, który został wydziedziczony, nie zgadza się z przyczyną wydziedziczenia, może dochodzić swoich racji przed Sądem, w postępowaniu procesowym.
Spadkodawca pozostawił majątek, lecz nie otrzymałeś nic w spadku?
Sprawdź, czym jest zachowek i czy przysługuje Ci prawo do zachowku.
Dział spadku. Jak podzielić spadek?
W przypadku możliwości porozumienia się spadkobierców można dokonać działu spadku umownie bądź (jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość) przed notariuszem.
Jeżeli jednak spadkobiercy nie potrafią dojść do porozumienia tak co do sposobu podziału jak również co do wartości majątku spadkowego lub jego składników wówczas działu spadku można dokonać wyłącznie w postępowaniu sądowym. Sąd dokona podziału majątku spadkowego stosownie do posiadanych przez spadkobierców udziałów w majątku spadkowym.
Moja kancelaria adwokacka w Gorzowie Wielkopolskim przy ul. Kosynierów Gdyńskich 81/3, świadczy usługi w zakresie prawa spadkowego. Skutecznie pomagamy w przeprowadzeniu postępowań o stwierdzenie nabycia spadku, odrzucenie spadku, zachowek czy dział spadku, jak również przygotowaniu wniosków czy pism dla klientów. Zapraszam do kontaktu osobiście lub telefonicznie pod numer telefonu +48 794 341 129.